Wrzesień jest miesiącem, który w Wałbrzychu kojarzy się z… tramwajami. W tym miesiącu roku 1898 pierwszy tramwaj wyjechał na miejskie torowiska, w tym też miesiącu – po 68 latach – ostatni je opuścił.

Pierwszy projekt budowy linii podmiejskiego tramwaju elektrycznego ze Świdnicy przez Świebodzice do Wałbrzycha pojawił się w 1895. Jesienią tego roku miały rozpocząć się pierwsze prace. Autorem projektu była firma Kramer, lecz ze względu na nieotrzymanie koncesji najpierw projekt zmodyfikowano, a następnie porzucono. Zamiast niego zbudowano państwową linię kolejową, zwaną Weistritztalbahn. Ostatecznie zdecydowano się na budowę wyłącznie gminnej wąskotorowej (1000 mm) linii tramwajowej, w tym celu udzielono koncesji wałbrzyskiej spółce Niederschlesische Elektrizität- und Kleinbahn AG (Dolnośląska Spółka Akcyjna Elektryczności i Kolei Wąskotorowej), która podjęła budowę według systemu opracowanego przez firmę Siemens und Halske z Berlina, mającej doświadczenie i poparcie władz prowincji. Poza komunikacją tramwajową firma posiadała także miejską elektrownię mieszczącą się nieopodal dolnego dworca kolejowego (późniejszego towarowego), w okolicy Vierhäuserplatz (dzisiejszy plac Grunwaldzki). Elektrownia ta dostarczała prąd głównie tramwajom.

Roboty budowlane rozpoczęto 1 lipca 1896, a 12 września 1898 tramwaje ruszyły na trasie ze Szczawienka (Nieder-Salzbrunn) do Sobięcina (Nieder-Hermsdorf). 26 marca 1899 uruchomiono odnogę do Podgórza (Dittersbach), która była traktowana jako początek linii głównej – kilometraż rozpoczynał się w Podgórzu. Linie były jednotorowe i obsługiwane z częstotliwością co 15 minut; w tym celu co ok. 2 km zbudowano mijanki. Linie tramwajowe posiadały skomplikowany, odcinkowy system taryfowy – główna trasa podzielona była na 11 odcinków, rozdzielona głównymi, numerowanymi przystankami (co około kilometr), między którymi znajdował się jeden lub dwa przystanki drugorzędne. W obrębie centrum miasta znajdowały się przystanki główne numer 4 (Sonnenplatz, dziś plac J. Tuwima) i numer 5 (Vierhäuserplatz, dziś plac Grunwaldzki).

14 września 1907 otwarto kolejną linię, od obecnego placu Grunwaldzkiego przez obecną ulicę Piotra Wysockiego (Waldenburger Straße), Biały Kamień (Weißstein) do Szczawna (Bad Salzbrunn). Odtąd kursowały trzy linie – główna z Podgórza do Szczawienka z 10 odcinkami i dwie boczne z placu Grunwaldzkiego: do Szczawna, z 6 odcinkami i do Sobięcina, z 4 odcinkami. Wkrótce przeorganizowano je w dwie linie, pierwszą z Sobięcina do Szczawienka i drugą z Podgórza do Szczawna, tak że na placu Grunwaldzkim przecinały się dwie linie. W 1913 przebudowano linię przez centrum miasta do Sobięcina, przenosząc ją z ul. Limanowskiego (Sandstraße) na ul. Słowackiego (Freiburger Straße), Rynek i Gottesberger Straße. Do wybuchu I wojny światowej sieć osiągnęła łączną długość 19,2 km, zaś tabor składał się z 27 wagonów motorowych i 19 doczep.

W 1920 rozpoczęto budowę nowej linii tramwajowej, łączącej śródmieście z Nowym Miastem. Jednocześnie zbudowano na jej przedłużeniu łącznik między Rynkiem (na linii do Sobięcina) a placem Tuwima (na linii do Podgórza), tak że odtąd istniały trzy punkty węzłowe: na pl. Grunwaldzkim, pl. Tuwima i w Rynku.

W 1937 linię do Nowego Miasta przedłużono do Rusinowej (Reußendorf). W czasie II wojny światowej zbudowano bocznicę tramwajową przy dolnym dworcu towarowym, rozpoczęto też, w 1943, budowę sieci trolejbusowej.

Po wojnie i przejęciu w sierpniu 1945 przedsiębiorstwa przez polskie władze tramwaje nie były modernizowane, poza wprowadzeniem do ruchu kilku wagonów typu 5N. 30 września 1966 z trasy Wałbrzych – Szczawno-Zdrój zjechał ostatni tramwaj. Zastąpiły je trolejbusy (o nich za tydzień) i autobusy, natomiast od 1973 w Wałbrzychu kursują wyłącznie autobusy miejskie.•

 

FOT. ARCHIWUM

Tramwaje na ulicach Wałbrzycha